شهرهای «ویگل» و «هراسکان» در انتقال از عصر ساسانیان به دوران اسلامی با اتکاء به داده‌های باستان‌شناختی

محوطة وسیع باستانی ویگل که در شمال شهرستان آران و بیدگل واقع شده است، در پاییز سال 1385 توسط نگارندگان، شناسایی و تحت بررسی روشمند باستانشناختی قرار گرفت که در نتیجه، بقایای دو شهر مستقل از هم با دو قلعه حکومتی مجزا شناسایی گردید. از آنجایی‌که به غیر از قلعه‌های مذکور، سایر فضاهای شهری، آثار معماری و قطعات مواد فرهنگی در زیر شنهای روان مدفون شده بودند، بررسی‌های باستانشناختی به دشواری انجام گرفت لیکن به جهت آنکه این شنها سبب حفاظت از این آثار نیز بوده‌اند، قطعات آثار فرهنگی در وضعیتی نسبتاً سالم به دست آمدند. به هر حال، گروه توانست با کسب اجازه از پژوهشکدة باستانشناسی، محدوده‌ای قریب به 100 هکتار از عرصه و حریم شهر‌های مذکور را تحت بررسی قرار دهد. گاه‌نگاری داده‌های سطحی روشن ساخت که این دو شهر از دوره ساسانی تا پایان حکمرانی سلاجقه بر ایران، یعنی اواخر قرن ششم هجری، مسکون بوده‌اند. در مقالة حاضر تلاش گردیده تا پس از معرفی فشردة این دو شهر، با تحلیل نتایج داده‌های حاصل از بررسیهای میدانی ادوار استقراری، فرم و عملکرد این دو شهر، مشخص و در حد امکان، دلایل انقراض آنها مورد تحلیل قرار گیرد.